در معاملات و قراردادها، تفاوت خیار غبن با تدلیس یکی از مباحث مهم حقوقی است که در موارد اختلافی میان طرفین معامله مطرح می‌شود. خیار غبن به معنای زیان دیدن یکی از طرفین به دلیل عدم تعادل بین ارزش واقعی کالا و قیمتی است که در معامله توافق شده است. از طرف دیگر، تدلیس به معنای فریب دادن یکی از طرفین در معامله از طریق پنهان کردن حقیقت یا ارائه اطلاعات نادرست درباره ماهیت کالا یا شرایط معامله است. تفاوت خیار غبن با تدلیس در این است که در خیار غبن، زیان ناشی از تفاوت ارزش‌هاست، در حالی که در تدلیس، فریب عمدی موجب ایجاد ضرر می‌شود.

تفاوت خیار غبن با تدلیس از لحاظ ماهیت حقوقی و نحوه ایجاد آن نیز قابل توجه است. در خیار غبن، ضرر به دلیل عدم تناسب در ارزش‌های اقتصادی کالاها یا خدمات ایجاد می‌شود و فرد زیان‌دیده می‌تواند معامله را فسخ کند. در حالی که تدلیس به معنای اقدام عمدی یکی از طرفین برای گمراه کردن طرف دیگر است. به‌عبارت دیگر، در تدلیس، طرف مقابل عمداً اطلاعات غلط یا ناقصی را ارائه می‌دهد تا طرف دیگر را به عقد قراردادی ناعادلانه وادار کند. شکل زیر تفاوت خیار غبن با تدلیس به خوبی نشان می دهد:

از دیگر موارد مهم در تفاوت خیار غبن با تدلیس، آثار حقوقی آن‌ها بر قرارداد است. در خیار غبن، اگر طرف زیان‌دیده ثابت کند که تفاوت قیمت به حدی است که قابل تحمل نبوده و وی دچار زیان شده، می‌تواند معامله را فسخ کند. بنابراین، تفاوت خیار غبن با تدلیس در این است که در خیار غبن نیاز به اثبات تفاوت فاحش در قیمت است، در حالی که در تدلیس، اثبات وجود فریب و نیرنگ طرف مقابل کفایت می‌کند. در تدلیس، اگر طرف فریب‌خورده ثابت کند که تدلیس صورت گرفته، می‌تواند معامله را به دلیل فریب و نیرنگ فسخ کند.

تفاوت خیار غبن با تدلیس از لحاظ امکان فسخ معامله نیز مشهود است. در خیار غبن، فسخ معامله تنها در صورتی ممکن است که طرف زیان‌دیده به سرعت اقدام به طرح دعوی کند و ثابت کند که قیمت پرداختی به شدت با ارزش واقعی کالا یا خدمات تفاوت دارد. اما در تدلیس، فسخ به دلیل نیرنگ عمدی طرف مقابل صورت می‌گیرد و نیازی به اثبات اختلاف قیمت نیست. این تفاوت نشان‌دهنده این است که در تدلیس، نیت فریب‌دهنده و اقدامات او محور اصلی رسیدگی قانونی به قرارداد است.

شرایط ایجاد خیار غبن و تدلیس

تفاوت خیار غبن با تدلیس از نظر شرایط ایجاد نیز قابل بررسی است. در خیار غبن، شرایطی مانند وجود تفاوت فاحش در قیمت و عدم اطلاع یکی از طرفین از این تفاوت به عنوان عوامل کلیدی مطرح می‌شود. در صورتی که طرف زیان‌دیده بعد از معامله متوجه این اختلاف قیمت شود، می‌تواند با استناد به خیار غبن، معامله را فسخ کند. اما در تدلیس، فریب و نیرنگ یکی از طرفین از همان ابتدا وجود دارد و طرف مقابل به‌طور عمدی اطلاعات نادرست یا ناقص را ارائه می‌دهد تا سود بیشتری به دست آورد. این تفاوت خیار غبن با تدلیس نشان می‌دهد که تدلیس از ابتدا با نیت سوء در معامله همراه است.

در خیار غبن، عدم تعادل اقتصادی بین طرفین معامله اصلی‌ترین دلیل برای فسخ است و صرفاً تفاوت در قیمت مطرح است. اما در تدلیس، فریب و اقدام عمدی یکی از طرفین برای مخفی کردن یا تحریف واقعیت، به عنوان دلیل اصلی برای فسخ معامله محسوب می‌شود. این تفاوت خیار غبن با تدلیس در نوع شرایط ایجاد و ماهیت هر یک از این حقوق، بیانگر اهمیت شناخت دقیق هر دو مورد در قراردادها است، زیرا ممکن است نوع رفتار هر کدام از طرفین در سرنوشت قرارداد تأثیرگذار باشد.

حقوق طرفین و دعاوی مربوط به خیار غبن و تدلیس

از نظر حقوق طرفین، تفاوت خیار غبن با تدلیس بسیار قابل توجه است. در خیار غبن، طرف زیان‌دیده باید به سرعت اقدام به اعلام فسخ کند و اگر این اعلام به‌موقع صورت نگیرد، ممکن است حق فسخ از بین برود. اما در تدلیس، حتی پس از گذشت مدت‌زمانی از معامله، طرف فریب‌خورده می‌تواند با اثبات فریب و تدلیس، معامله را فسخ کند. این فرق اساسی باعث می‌شود که زمان‌بندی و نحوه اقدام حقوقی در هر دو مورد متفاوت باشد و باید به‌درستی مدیریت شود.

از لحاظ دادرسی نیز تفاوت به خوبی مشهود است به نحوی که در دعاوی خیار غبن، فرد زیان‌دیده باید علاوه بر اعلام فسخ، تفاوت فاحش قیمت را نیز اثبات کند. در معاملات با حضور اشخاص ثالث نیز تفاوت خیار غبن با تدلیس آشکار است. در خیار غبن، اگر معامله‌ای با حضور و اطلاع اشخاص ثالث انجام شود، فسخ قرارداد ممکن است به بازگشت اموال یا منافع منتقل‌شده به اشخاص ثالث منجر شود. در حالی که در تدلیس، اگر شخصی به‌طور عمدی در فریب دخالت داشته باشد یا از نیرنگ یکی از طرفین مطلع بوده باشد، ممکن است مسئولیت‌های قانونی به‌دنبال داشته باشد. این تفاوت در این زمینه باعث می‌شود که حقوق و مسئولیت‌های اشخاص ثالث در هر دو نوع دعوی متفاوت باشد.

سایر صفحات

بهترین وکیل تهرانپارس

بهترین وکیل سعادت آباد